You dont have javascript enabled! Please enable it!
Curriculum
Course: Class 8 Nepali Note
Login
Text lesson

पाठ १६ सम्पादकलाई चिठी

शब्दभण्डार 

 

१. दिइएका शब्दको अर्थ लेख्नुहोस् 

क्षति = घाटा, नाश  

 

भुइँचालो = पृथ्वी कम्प

 

धनजन =  धन र जन 

 

सङ्कट =  कठिनाइ, जोखिम

 

अतिक्रमण =  निर्धारित सीमा नाघ्ने काम

 

अभाव = नपाइने स्थिति, अप्राप्ति

 

जनचेतना= जनतामा हुने चेतना

 

विपत्ति =  मुस्किल, यातना, पीडा

 

 

२. तल दिइएको अनुच्छेदबाट अनुकरणात्मक शब्द पहिचान गरी टिपोट गर्नुहोस् :

सुम्निमाले अचानक चसक्क पेट घोच्यो भनिन् । उनी एकैछिनमा फत्र्याकफत्र्याक गर्न थालिन् । उनको निधारबाट चिटचिट पसिना आयो । उनका हातखुट्टा कक्रक्क परे । उनी बर्रर आँसु झार्दै क्वाँक्वाँ रून थालिन् । त्यसै वेला दाइ टुप्लुक्क आइपुग्नुभयो । दाइले दनदनी आगो बालेर भुलुक्क पानी उमाल्नुभयो । उहाँले पानी सेलाएपछि कागती तरर निचोर्नुभयो र सुम्निमालाई दिनुभयो । सुम्निमले घटघटी कागतीपानी पिइन् । आमाले हस्याङफस्याङ ट्याक्सी लिएर आउनुभयो । ट्याक्सी घरअगि घ्याच्च रोकियो । सुम्निमालाई सरासर अस्पताल पुऱ्याइयो । त्यसपछि डाक्टरले फटाफट उपचार सुरु गरे ।

 

उत्तर = चिटचिट कक्रक्क ,चसक्क ,फत्र्याकफत्र्याक , बर्रर , क्वाँक्वाँ , टुप्लुक्क , दनदनी , भुलुक्क , तरर , घटघटी , हस्याङफस्याङ , घ्याच्च , सरासर फटाफट

 

३.दिइएका अनुकरणात्मक शब्दका पदावलीबिच जोडा मिलाउनुहोस् :

सिरिङ्ग = हुनु 

 

भुसुक्क = निदाउनु

 

मुसुक्क= हाँस्नु 

 

क्वारक्वार्ती = हेर्नु

 

सलल्ल = बग्नु

 

गमक्क = पर्नु 

 

छस्याकछुक = आवाज आउनु 

 

४. दिइएका अनुकरणात्मक शब्दलाई वाक्यमा प्रयोग गर्नुहोस् : |

घुटुक्क = साथीले चक्लेट खाएको देखेर भाइले घुटुक्क थुक निल्यो । 

 

च्वास्स = खाली खुट्टा दौडेका कारण खुट्टामा काँडाले च्वास्स घोच्यो । 

 

टुप्लुक्क =भाइकै कुरा गरेर बसेको भाइ त टुप्लुक्क आइपुग्यो ।

 

निथ्रुक्क =छाता नलगेका कारण पानीमा निथ्रुक्क भिजेर घर फर्किए ।

 

खुरुक्क = तिमी बाटोमा नभुली खुरुक्क घर जाऊ ।

 

टप्प = बाटोमा खसेको पैसा टप्प टिपेर भाइ दौडियो ।

 

लहलह = खेतमा लहलह धान झुलेको देख्दा मन नै आनन्द भयो ।

 

टुकुटुकु = मेरो मामाको सानी छोरी पनि टुकुटुकु हिँडन् थालिछ ।

 

 

बोध र अभिव्यक्ति

३. ‘सम्पादकलाई चिठीपाठ मौन पठन गरी सोधिएका प्रश्नको उत्तर दिनुहोस् :

 

क.गोरखापत्र राष्ट्रिय दैनिकको कार्यालय कहाँ छ ?

उत्तर =  गोरखापत्र राष्ट्रिय दैनिकको कार्यालय धर्मपथ, काठमाडौँमा छ ।

 

ख. सम्पादकलाई चिठी लेख्नुको मुख्य प्रयोजन के हो ?

उत्तर – सम्पादकलाई चिठी लेख्नुको मुख्य प्रयोजन प्राकृतिक विपत्तिप्रति जनचेतना फैलाउने कार्य गरियोस् र पूर्वसतर्कता अपनाइयोस् भन्ने हो ।

 

ग .भुइँचालाले के गर्छ ?

उत्तर – भुइँचालाले ठुलो धनजनको क्षति गर्छ ।

 

घ प्राकृतिक विपत्तिबाट के के क्षति हुन्छ ?

उत्तर – प्राकृतिक विपत्तिबाट ठुलो धनजनको क्षति हुन्छ अनि मानव जीवन नै सङ्कटमा पर्छ ।

 

५. ‘सम्पादकलाई चिठीपाठ पढी दिइएका प्रश्नको सङ्क्षिप्त उत्तर लेख्नुहोस्

प्राकृतिक विपत्ति पूर्व सूचना दिएर आउँदैन ।भन्नुको तात्पर्य के हो ?

उत्तर : प्राकृतिक विपत्ति यो समयमा, यस्तो तरिकाको आउँछ भन्ने कसैलाई पनि थाहा हुँदैन । प्राकृति विपत्ति जुनसुकै बेला जस्तोसुकै अवस्थामा आउन सक्छ । यसका बारेमा कोही कसैलाई थाहा हुँदैन भन्नु हो ।

 

ख प्राकृतिक विपत्ति किन बढेका छन् ?

उत्तर : विकट भौगोलिक अवस्था, अव्यवस्थित बसोबास, वनजङ्गलको विनाश, नदीदोहन, नदीनाला क्षेत्रको अतिक्रमण, योजनाबद्ध विकासको अभावका कारण प्राकृतिक विपत्ति बढेका छन् ।

 

ग .कस्ता कस्ता प्राकृतिक विपत्तिले मानव जीवनलाई सङ्कटमा पार्छन् ?

उत्तर – जुनसुकै प्रकारका प्राकृतिक विपत्तिले पनि मानव जीवनलाई सङ्कटमा पार्छन् । भुइँचालो, बाढीपहिरो, आँधीबेहेरी, अतिवृष्टि, अल्पवृष्टि, अनावृष्टि, खण्डवृष्टि जस्ता प्राकृतिक विपत्तिले मानव जीवनलाई सङ्कटमा पार्छन् ।

 

घ .प्राकृतिक विपत्तिबाट बच्न के गर्नुपर्छ ?

उत्तर -प्राकृतिक विपत्तिबाट बच्न व्यवस्थित बस्ती विकास गर्ने, नदीनाला र वनजङ्गल अतिक्रमण नगर्ने तथा वातावरणको रक्षा गर्ने कार्य गर्नुपर्छ । वृक्षारोपण गर्ने । प्राकृतिक विपत्तिप्रति जनचेतना फैलाउने गर्नुपर्छ ।

 

६. ‘सम्पादकलाई चिठीपाठबाट चारओटा प्रश्न निर्माण गर्नुहोस् ।

 

उत्तर : ‘सम्पादकलाई चिठीपाठबाट चारओटा प्रश्न :-

 

(क) आवश्यकताभन्दा बढी पानी पर्यो भने कस्तो विपत्ति आउँछ ?

 

(ख) ‘सम्पादकलाई चिठी’ पाठका अनुसार नेपालमा ठुलो भुइँचालो कति सालमा आएको थियो ?

 

(ग) हिम पहिरो नेपालको कुन जिल्लाको कुन स्थानमा आएको थियो ?

 

(घ) के कस्ता पूर्व सतर्कता अपनाएमा प्राकृतिक विपत्तिबाट बच्न सकिन्छु ?

 

७. आफू बसेको ठाउँ वा टोलमा भुस्याहा कुकुरको बिगबिगी भएकाले समयमै नियन्त्रण गरियोस् भन्ने कुरा उल्लेख गर्दै ‘ सम्पादकलाई चिठी’ पाठको लेखन ढाँचा र शैली अनुकरण गरेर चिठी लेख्नुहोस् ।

मिति २०८०/०५/२८

 

श्री सम्पादकज्यू,

आदर्शसमाज राष्ट्रिय दैनिक,

पोखरा, कास्की ।

 

महोदय,

विषय – भुस्याहा कुकुर नियन्त्रण गर्ने सम्बन्धमा ।

पोखरा महानगरपालिका – १ बगरमा दिनानुदिन भुस्याहा कुकुरहरूको बिगबिगी भएको छ । जसका कारण स साना बच्चाहरू बाहिर खेल्न पनि डराउनु पर्ने अवस्था छ । पाकै मान्छेहरू पनि यताउता आवतजावत गर्दा कतै भुस्याहा कुकुरहरूले टोक्ने हो कि भन्ने डर छ । यी कुकुरहरूबाट आक्रमण भएमा रेविज जस्तो डर लाग्दो रोग लाग्ने सम्भावना पनि उत्तिकै छ । सवारी साधन गुडिरहेका बेला यी कुकुरहरू एक आपसमा लडेर सवारी साधनको दुर्घटना पनि उत्तिकै बढ्दो छ । त्यसैले समयमै भुस्याहा कुकुरको नियन्त्रण गर्ने योजना बनाइयोस् र मानवीय क्षति हुनबाट जोगाइयोस् भन्ने कुरामा ध्यानाकर्षण गराउन चाहन्छु।

रामप्रसाद श्रेष्ठ

बगर, कास्की

 

Image

 

 

Image

 

 

Image

 

 

भाषिक संरचना र वर्णविन्यास

 

२. कोष्ठकमा दिइएका निर्देशनअनुसार वाक्य पूरा गर्नुहोस् :

 

क. दीपा सरासर घर …जान्छिन् । (जा : सामान्यार्थ)

 

ख .मोहन हलेसीको दर्शन………..गरोस्…. । ( गर्: इच्छार्थ)

 

ग.तिमी अहिले नै बहिनीलाई चिठी…..लेख …. । (लेख: आज्ञार्थ )

 

घ.पर्यटकको आगमनले आम्दानी……बढ्ला …..I (बढ् : सम्भावना)

 

ङ .उनी यस पटकको परीक्षामा सफल…होऊन । (हु : इच्छार्थ)

 

च. सलिना मिहिनेत…..गर्छिन उनी सफल हुन्छिन् । ( गर्: सङ्केतार्थ)

 

छ. हरि घर…….जान्छ… । (जा: सामान्यार्थ )

 

ज. पानी… …….. बाली सप्रन्छ । (पर् : सङ्केतार्थ)

 

ज.तिमी राम्ररी ….पढ ।  (पढ् : आज्ञार्थ )

 

 

 

३. दिइएको अनुच्छेदमा प्रयोग भएका क्रियापदलाई सम्भावनार्थमा परिवर्तन गरी पुनर्लेखन गर्नुहोस् ।

 

तिमीसँग १,००० रुपियाँ छ । तिमी त्यो पैसा लिएर पसल जान्छौ । तिमीसँग बहिनी पनि जान्छिन् । दुवै जना मिलेर किनमेल गर्छौ । तिमी तेल, मसला र नुन बोक्छौ । बहिनी आलु र दाल बोक्छिन् । तिमीहरू सरासर घरमा आएर परियोजना कार्य गर्छौं । तिमीहरूका काम देखेर आमाबुबा खुसी हुनुहुन्छ ।

 

उत्तर – तिमीसँग १,००० रुपियाँ होला । तिमी त्यो पैसा लिएर पसल जाऊला । तिमीसँग बहिनी पनि जालिन् । दुवै जना मिलेर किनमेल गरौला । तिमी तेल, मसला र नुन बोकौला । बहिनी आलु र दाल बोक्लिन् । म सरासर घरमा आएर परियोजना कार्य गरौला । तिमीहरूका काम देखेर आमाबुबा खुसी हुनुहोला ।

 

 

 

४. सामान्यार्थ, इच्छार्थ, आज्ञार्थ, सम्भावनार्थ र सङ्केतार्थ क्रियापद प्रयोग गरी एक अनुच्छेदमा आफ्नो साथीको वर्णन गर्नुहोस् ।

 

मेरो अति नै मिल्ने साथी रक्षा हुन् । उनी निकै मिहेनती छिन् । उनलाई कसैले पनि यसो गर, उसो गर भन्न पर्दैन् । उनी एक आज्ञाकारी छोरी मात्र नभएर आज्ञाकारी विद्यार्थी पनि हुन् । उनले अझैँ राम्रो गरे देशको नाम रहन्छ । मलाई लाग्छ उनले राम्रो काम गरेर देशको नाम राख्लिन् । उच्च पदमा पुग्लिन् । उनी असल बनूँन । उच्च पदमा पुगुँन् । देशको नाम राखेँन् । हाम्रो कामना पनि त्यही नै हो ।

 

५.दिइएका वाक्यलाई उपयुक्त ठाउँमा पदवियोग गरी पुनर्लेखन गर्नुहोस् :

 

क.सफलता साथीहरूसँग घुम्नगइन् ।

उत्तर – सफलता साथीहरूसँग घुम्न गइन् ।

 

 

ख अहिलेकति बज्यो होला ।

उत्तर अहिले कति बज्यो होला ।

 

 

ग .तिमीलाई रुनुन हाँस्नु भएको छ ।

उत्तर – तिमीलाई रुनु न हाँस्नु भएको छ ।

 

घ. यो किताब रमाइलाकालागि हो ।

उत्तर – यो किताब रमाइलाका लागि हो ।

 

ङ यहाँ जोजो आए पनि राम्राराम्रा काम गर्नुपर्छ ।

उत्तर – यहाँ जोजो आए पनि राम्रा राम्रा काम गर्नुपर्छ ।

 

 

६. दिइएको अनुच्छेद पढ्नुहोस् र पदवियोग सम्बन्धमा भएका त्रुटि पहिचान गरी पुनर्लेखन गर्नुहोस् :

हामीले आफूसँग भएको प्रतिभा प्रदर्शनगर्न लाज मान्नुहुँदैन है। कसैले गीतगाउन जानेको हुन्छ । कोहीनाच्न सिपालु हुन्छन् । कोहीबाजा बजाउन जान्दछन् । कोही कोही अझ नाच्न, गाउन र बाजा बजाउननै सिपालु हुन्छन् । तपाईहरूसँग पनि यस्ता विभिन्न प्रतिभाहोलान् ।

 

उत्तर – हामीले आफूसँग भएको प्रतिभा प्रदर्शन गर्न लाज मान्नुहुँदैन है । कसैले गीत गाउन जानेको हुन्छ। कोही नाच्न सिपालु हुन्छन् । कोही बाजा बजाउन जान्दछन् । कोही कोही अझ नाच्न, गाउन र बाजा बजाउन नै सिपालु हुन्छन् । तपाईहरूसँग पनि यस्ता विभिन्न प्रतिभा होलान् ।

 

 

 

सुनाइ र बोलाइ

 

१ सुनाइ पाठ १६ सुन्नुहोस् र दिइएका वाक्य ठिक भए ठिक र बेठिक भए बेठिक भन्नुहोस् :

 

क. सूचना कुनै व्यक्ति, समाज वा घटनासँग सम्बन्धित हुन्छ ।

उत्तर = ठिक

 

ख. ठुल्ठुला सभासम्मेलन तथा गोष्ठीका लागि पनि आधुनिक प्रविधिको उपयोग गर्न सकिन्छ ।

उत्तर = ठिक

 

ग. सञ्चार जगतले फड्को मारिसकेको छैन् ।

उत्तर- बेठिक

 

घ. प्रविधिले गर्दा जतिसुकै नजिक भए पनि टाढा रहे सरहु हुँदै गएको छ।

उत्तर- बेठिक

 

 

२. सुनाइ पाठ १६ का आधारमा दिइएका प्रश्नको मौखिक उत्तर दिनुहोस् :

 

क. सञ्चार भनेको के हो ?

उत्तर = एक ठाउँको सूचना अर्को ठाउँसम्म पुऱ्याउने कार्य नै सञ्चार हो ।

 

ख. कुनै तीनओटा सञ्चार माध्यमका नाम भन्नुहोस् ।

उत्तर – सञ्चार माध्यमका साधनहरू रेडियो, टेलिभिजन र मोबाइल हुन् ।

 

ग .सञ्चार माध्यमको प्रयोग किन गरिन्छ ?

उत्तर =  सामान्य किसिमका विषयवस्तुको आदानप्रदानका लागि होस् वा उच्चस्तरीय शैक्षिक सामग्रीको

 

उपयोगका लागि सञ्चार माध्यमको प्रयोग गरिन्छ साथै ठुल्ठुला सभा सम्मेलन तथा गोष्ठिका लागि सञ्चार माध्यमको प्रयोग गरिन्छ ।

 

घ.  सञ्चार प्रविधिलाई किन वैज्ञानिक वरदान मानिन्छ ?

 

उत्तर- सञ्चार प्रविधिको प्रयोग गरेर विश्व ब्रह्माण्डलगायत अन्य उपग्रहका गतिविधि पनि मानिसले यही धरातलमा बसी थाहा पाउन सकिन्छ । विश्वलाई नै नजिकै राखे झैँ आपसमा आमनेसामने भएर कुराकानी गर्न सकिने हुँदा सञ्चार प्रविधिलाई वैज्ञानिक वरदान भनिन्छ ।

This website uses cookies and asks your personal data to enhance your browsing experience. We are committed to protecting your privacy and ensuring your data is handled in compliance with the General Data Protection Regulation (GDPR).